Η ιστορική “οικία Κατακουζηνού” λειτουργεί ήδη, εδώ και αρκετόν καιρό, ως θεσμοθετημένο “Ίδρυμα Κατακουζηνού” και μάλιστα με επιτυχία, χάρη στους εξαιρετικούς επιμελητές που διαθέτει, οι οποίοι εργάζονται με επιλεγμένους στόχους και υψηλής ποιότητας κριτήρια, προκειμένου με τις γνώσεις και την εμπειρία τους, να διατηρούν ως ένα πολιτιστικό ζωντανό κύτταρο, μέσα στην πόλη, αυτήν την “οικία”, που υποστασιοποιείται πλέον ως υποδοχέας σύγχρονων καλλιτεχνικών προτάσεων.
Προτάσεων, που εμπεριέχουν τον διάλογο ανάμεσα στην ιστορία και στο παρόν, στις προγενέστερες λειτουργίες του οικήματος και τις φαντασιακές μεταπράξεις της καθημερινότητας, όσο και της εξωλεκτικής επικοινωνίας, την οποία διαμορφώνουν τα έργα σύγχρονης τέχνης. Αυτά τα έργα, φιλοξενούνται εκθεσιακά στους χώρους ζωής και στο “ιατρείο” που ανήκαν άλλοτε στον Άγγελο και στην Λήδα Κατακουζηνού. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για έναν ανοιχτό χώρο συζητήσεων, φιλικών επαφών και συναναστροφών ανάμεσα σε διανοούμενους και καλλιτέχνες, που επιρρέασαν σημαντικά το “πρόσωπο” της μεταπολεμικής μας καλλιέργειας και των συνακόλουθών της προβληματισμών.
Στους χώρους του Ιδρύματος Κατακουζηνού και με την επιμέλεια της Ε. Αθανασίου, παρουσιάστηκε πρόσφατα η σύνθετη έκθεση φωτογραφίας, ζωγραφικής, σχεδίων, “εγκαταστάσεων” και video-art του Χρήστου Κεχαγιόγλου, με τίτλο “Η Κιβωτός του Νου”.
Ο καλλιτέχνης και γνώστης των χώρων, καθώς και της ιστορίας της άλλοτε “οικίας”, άνοιξε έναν χωροδυναμικό διάλογο (μέσα από τα έργα του), σαν ένα είδος μετα-ιστορίας. Η “πλοκή” αφορούσε μια νοερή διασύνδεση, ανάμεσα στα “μνημόνια” και την δημιουργική τους “μεταγραφή” στους εικαστικούς κώδικες του ιδίου, καθώς ο Χρ. Κεχαγιόγλου αφηγείται νοερά τις προσωπικές του προσεγγίσεις και μεταστοιχειώσεις, ως διάμεσα “σχόλια” στους χώρους και τόπους που παρήλθαν και σε μια δυναμική τους εξέλιξη, στο πλαίσιο ενός ουτοπικού μέλλοντος ή μιας μεθερμηνείας συμφραζομένων του.
Ο Χρ. Κεχαγιόγλου αφηγείται μια δική του ιστορία που βασίζεται και την ίδια στιγμή αποσυνδέεται από μνήμες και γεγονότα, σαν να διαμορφώνει, μέσα από την “πλοκή συνεχείας” του ένα χωροδιατακτικό παλίμψηστο, με επάλληλες εγγραφές, με εσωτερικούς συσχετισμούς, με αναγωγές και αλληλουχίες, που αφορούν αυτήν καθ’εαυτήν την διεργασία της μυθοποίησης εικόνων, στοιχειοθετήσεων, αναλογιών μεταπλάσεων, μεταισθήσεων κι εκφραστικών τρόπων μιας σύνθετης και διαδραστικής “ανάγνωσης” των τεκταινομένων του εικαστικού του project.
Τα ζωγραφικά έργα του (στον χώρο υποδοχής) αφορούν μια σειρά από περιηγήσεις του βλέμματος σε δάση, φράχτες και ηλιοτρόπια που λειτουργούν σαν ένα είδος αναπόλησης κι επιθυμίας, ανάμεσα στο επιδιωκόμενο και στο ονειρικό, στο οικείο και στο άπιαστο, στους εξωτικούς παραδείσους και στην ανοίκεια ή παράδοξη πραγματικότητα.
Στο δωμάτιο που ακολουθεί, διακρίνονται τα μέσα έκφρασης (χειρονομίες, υλικά, εργαλεία) για να συνεχίσει ο καλλιτέχνης το project του, με μια ομάδα έργων που αφορούν ακουαρέλλες, εμπνευσμένες από τις παιδικές κι εφηβικές του μνήμες, για την πόλη και τους ανθρώπους.
Ο επόμενος χώρος (πρώην δωμάτιο αναμονής των ασθενών του ψυχιάτρου Αγγ. Κατακουζηνού) παρουσιάζει όψεις από ταξίδια φανταστικά και πραγματικά, πριν εισέλθει κανείς στο άλλοτε “Γραφείο του Ψυχαναλυτή”. Εκεί, ο Χρ. Κεχαγιόγλου με τα έργα και την βίντεο-εγκατάσταση που έχει αναπτύξει, επικεντρώνει την προσοχή του θεατή στην κατανυκτική ατμόσφαιρα και στο υπαινικτικά δραματικό ύφος της διαλεκτικής σχέσης που αφορά τον εξουσιαστή και τον εξουσιαζόμενο, τον αναλυτή και τον αναλυόμενο, με ετεροκαθοριζόμενες σημασίες. Η συνείδηση δίνει τη θέση της στο υποσυνείδητο, η πόλη και οι ισορροπίες της ανατρέπονται, καθώς ο ενικός αριθμός αυτής της “εσωτερικής” πολιτείας μεταβάλλεται στις πληθυντικές της αντανακλάσεις, όπου οι διαδρομές ιχνηλασίας τις οποίες διανύει το βλέμμα, ισοδυναμούν με σχέσεις ανθρώπων, στιγμιότυπα και εμμονές, καταβυθίσεις σε λησμονημένες περιοχές “του νου” και τραυματικούς “εγκιβωτισμούς”, όπως επίσης σε τρόπους διαφυγής κι επαναφοράς με αλλαγές περιεχομένου και σημασιολογίας, ενδογενών συγκρουσιακών τόπων και μεταγωγών του νοήματος.
Η έκθεση του Χρ. Κεχαγιόγλου, που είχα την τύχη να παρακολουθήσω, ήταν από τις πιο επιτυχημένες που έχω δει την τελευταία περίοδο και θα είναι τυχεροί όσοι την προλάβουν. Εκτός από την συγκίνηση που προσφέρει, έχοντας αποφύγει ο καλλιτέχνης κάθε είδους ρητορείες κι εγκεφαλισμούς, μπορεί ο θεατής να κατανοήσει και να αισθανθεί αυτόν τον διάλογο πόλης και εαυτού, παραστατικότητας και ενδοχώρας, χώρου και χρόνου, διεργασιών μορφοποίησης του έργου της τέχνης κι εναλλακτικών προσβάσεων ως προς την σύνθετη πολυσημία της “ανάγνωσής” του. Μιας “ανάγνωσης”, που δεν είναι καθηλωτική, καθώς λειτουργεί ως ένα διαρκώς ανατροφοδοτούμενο ερωτηματικό, γύρω από την ζωή και την φύση που μας περιβάλλει, κατ’αντιστοιχία με την ενδογενή φύση που ο καθένας μας συνεχώς διαμορφώνει, μετασκευάζει και αναδημιουργεί.
Αθηνά Σχινά
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης