ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

Η Οικία Κατακουζηνού περιέχει μια εκτεταμένη συλλογή από περίπου εξήντα πίνακες ζωγραφικής, δεκάδες σχέδια και χαρακτικά, γλυπτά αλλά και διακοσμητικά αντικείμενα, καθώς και μια συλλογή γαλλικών και ελληνικών επίπλων από το 18ο και 19ο αιώνα. Υπάρχει επίσης μια συλλογή χιλιάδων βιβλίων, παλαιότερα διάσπαρτη σε όλο το σπίτι, καθώς και πλούσιο αρχειακό υλικό συμπεριλαμβανομένης και της αλληλογραφίας των Κατακουζηνών με τους διάσημους φίλους τους. Οι συλλογές αυτές παρουσιάζουν μια εικόνα της Ελλάδος με τρόπο αξιοπρόσεκτο που προάγει τη γνώση και ενθαρρύνει τη συναισθηματική συμμετοχή των επισκεπτών της Οικίας.

img_9652
Έργο του Γιάννη Τσαρούχη τοποθετημένο πάνω από το τζάκι. Ο Τσαρούχης το φιλοτέχνησε ειδικά για τους Κατακουζηνούς.

Εάν σε παραδοσιακά μουσεία τα αντικείμενα αντιμετωπίζονται ως δημιουργίες ανθρώπων ή κοινωνιών, στα σπίτια-μουσεία έχουν ένα παραπάνω επίπεδο σημασίας, πέρα από τον αρχικό συνευρηματικό ορίζοντά τους. Εάν ένα νεκρικό ειδώλιο προοριζόταν να παριστά ένα πνεύμα-φύλακα, εάν μια τοιχογραφία αποτελούσε αντικείμενο λατρείας και κατήχησης σε μια εκκλησία, αυτά τα αντικείμενα δεν συμπεριλήφθηκαν στην Οικία Κατακουζηνού ούτε για την προστασία που παρείχαν ούτε για τη λατρεία που τους απευθυνόταν. Απέκτησαν ένα επιπλέον νόημα, πέρα από την αρχική τους χρησιμότητα, και αυτό είναι το πνεύμα των ιδιοκτητών τους, η πρόθεση πίσω από την προσφορά, η βούληση που έβαλε το αντικείμενο στη συγκεκριμένη θέση. Εάν σε ένα παραδοσιακό μουσείο τα αντικείμενα τοποθετούνται χρονολογικά, τεχνοτροπικά ή κατά καλλιτέχνη, σε ένα σπίτι-μουσείο συναθροίζονται ανά ιστορία και ανθρώπινο βίο. Τα μουσειακά αντικείμενα είναι κομμάτια παζλ και όλα μαζί συναπαρτίζουν μια εικόνα που αντανακλά όχι μόνο την προσωπικότητα του ιδιοκτήτη του σπιτιού αλλά και όλη την ζωή του.


Τα έργα τέχνης

Η Οικία Κατακουζηνού είναι γεμάτη έργα τέχνης, αντιπροσωπευτικά δείγματα της ελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής από τη δεκαετία του 1930 ως τη δεκαετία του 1970.

gounaropoulos-1
Η σειρά υδατογραφιών του Γιώργου Γουναρόπουλου «Τα τέσσερα φιλιά», δώρο από τον ζωγράφο προς τους Κατακουζηνούς, είναι από τα σημαντικότερα σύνολα της συλλογής των Κατακουζηνών.

Ανάμεσα στα έργα ζωγραφικής ξεχωρίζουν οι τέσσερεις μαονένιες πόρτες του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, ζωγραφισμένες ειδικά για τους φίλους του Κατακουζηνούς, και πολλά άλλα έργα του επιφανούς Έλληνα καλλιτέχνη. Έργα του Σπύρου Βασιλείου, του Γιάννη Τσαρούχη, του Γιώργου Γουναρόπουλου (σημαντικών εκπροσώπων της γενιάς του ‘30) βρίσκονται εγκατεσπαρμένα σε όλο το σπίτι. Το πορτραίτο της Λητώς από τον Marc Chagall, καμωμένο με ακουαρέλα και παστέλ, είναι ίσως το πιο γνωστό από τα έργα Ευρωπαίων καλλιτεχνών της συλλογής. Ένα σχέδιο σε μολύβι του Pablo Picasso πλαισιώνεται από μια ευρεία συλλογή σχεδίων και χαρακτικών του 19ου και 20ου αιώνα. Τέλος, μερικές οικογενειακές εικόνες από το 17ο και 18ο αιώνα φυλάσσονται στο εικονοστάσι ενός από τα υπνοδωμάτια.

Αυτό που καθιστά τη συλλογή έργων τέχνης των Κατακουζηνών μοναδική, εκτός από την αναμφισβήτητη καλλιτεχνική και χρηματική αξία των έργων, είναι ο τρόπος απόκτησής τους. Σχεδόν κανένα από αυτά δεν αγοράστηκε, τα περισσότερα μάλιστα δωρήθηκαν στους Κατακουζηνούς από τους ίδιους τους καλλιτέχνες, αντίδωρα φιλίας και ευγνωμοσύνης, πολύ συχνά με θέματα σχετικά με τους παραλήπτες τους.

ο πορτραίτο της Λητώς από τον Marc Chagall καμωμένο με ακουαρέλα και παστέλ είναι ίσως το πιο γνωστό από τα έργα Ευρωπαίων καλλιτεχνών της συλλογής.
Το πορτραίτο της Λητώς από τον Marc Chagall είναι ίσως το πιο γνωστό από τα έργα Ευρωπαίων καλλιτεχνών της συλλογής.

Τα χειρόγραφα

Η συλλογή χειρογράφων περιλαμβάνει κυρίως την αλληλογραφία ανάμεσα στους Κατακουζηνούς και τους διάσημους, αλλά και μερικούς λιγότερο γνωστούς, φίλους τους. Τα χειρόγραφα αυτά ζωντανεύουν την κοινωνική και πνευματική ζωή της εποχής με ένα μοναδικό τρόπο και αποτελούν πηγή σπάνιων πληροφοριών.

gikas-letter-2
Γράμμα του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα με χιουμοριστικά σκίτσα, αχρονολόγητο.

Οι φωτογραφίες

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος

Η συλλογή φωτογραφιών αποτελεί ιδανικό συμπλήρωμα στα χειρόγραφα. Περιλαμβάνει σχεδόν 2.000 φωτογραφίες και 100 διαφάνειες που εικονογραφούν τη ζωή της Ελλάδας από τη δεκαετία του 1930 ως τη δεκαετία του 1970 καταγράφοντας γεγονότα και τόπους που έχουν εξαφανιστεί πια. Μια σπάνια σειρά φωτογραφικών πορτραίτων της Λητώς από τη Nelly, μια από τις σημαντικότερες γυναίκες φωτογράφους σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεχωρίζει ανάμεσά τους. Αμέτρητες λήψες απαθανατίζουν διάσημους φιλοξενούμενους του σπιτιού και φίλους των Κατακουζηνών, στιγμές χαράς και θλίψης, περιστάσεις που ανήκουν αμετάκλητα στο παρελθόν.

Μερικές από τις φωτογραφίες είναι τοποθετημένες σε διάφορα σημεία του σπιτιού. Η Λητώ προτιμούσε να τις εκθέτει χωρίς κορνίζες και περιτριγυρισμένες από διακοσμητικά αντικείμενα.


Τα βιβλία

Περισσότεροι από 3.000 τόμοι βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλο το σπίτι. Καλύπτουν ένα ενδιαφέρον φάσμα θεμάτων (λογοτεχνία, ιστορία, τέχνη, αρχαιολογία, ιατρική) σε ποικιλία γλωσσών (ελληνική, γαλλική, αγγλική, γερμανική). Πολλά είναι πρώτες ή σπάνιες εκδόσεις, υπογεγραμμένα και αφιερωμένα στους Κατακουζηνούς από τους συγγραφείς τους.

Μια πλούσια συλλογή ιατρικών βιβλίων, με ιδιαίτερο βάρος βέβαια στην ψυχιατρική και την ψυχανάλυση, συγκεντρωμένα στη διάρκεια 60 ετών από τον καθηγητή Κατακουζηνό, έχει ιδιαίτερη αξία.

Μια ακόμη σπάνια σειρά είναι τα τεύχη του περιοδικού τέχνης Verve, έργο του εκδότη και εμπόρου τέχνης Teriade (Στρατή Ελευθεριάδη), στενού φίλου των Κατακουζηνών. Ανάμεσά τους περιλαμβάνεται η σπάνια έκδοση της Βίβλου με εικονογραφήσεις του Marc Chagall.

Kείμενo: Σοφία Πελοποννησίου – Βασιλάκoυ