Το Μουσείο Freud αποτελεί ένα εξαίρετο παράδειγμα του πώς ένα σπίτι-μουσείο πρέπει να λειτουργεί και ο λόγος που παρουσιάζεται εδώ και αποτελεί μία από τις πρώτες εκθέσεις στην Οικία Κατακουζηνού είναι η εφαρμογή κάποιων από τις αρχές του στο ελληνικό του αντίστοιχο μουσείο. Επιπλέον, υπάρχει μια εκλεκτική συγγένεια ανάμεσα στον Freud και τον Κατακουζηνό. Ήσαν και οι δύο ψυχίατροι και εστίασαν τις δυνάμεις τους στην ανάλυση της ανθρώπινης ψυχής προσπαθώντας να φωτίσουν το υποσυνείδητο. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Παρίσι ο Κατακουζηνός είχε παρακολουθήσει κάποιους από τους ασθενείς του Freud και είχε επίσης βοηθηθεί από την κοινή τους φίλη Μαρία Βοναπάρτη, διάσημη ψυχοαναλύτρια, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στις ζωές των δύο ανδρών.
Ο Κατακουζηνός ήταν από τους πρώτους Έλληνες που σπούδασε τη σύγχρονη ψυχιατρική και ο πρώτος γιατρός από την Ελλάδα που κέρδισε τέτοιο σεβασμό τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό. Ήταν διδάσκων γαλλικών πανεπιστημίων και συμμετείχε σε σεμινάρια και διεθνή συνέδρια.
Μολονότι η μέθοδος του Κατακουζηνού διέφερε από την ψυχοανάλυση του Freud, σεβόταν το Βιεννέζο ειδικό και είχε μελετήσει τα έργα του με μεγάλη προσοχή. Και οι δυο τους αφιέρωσαν τη ζωή τους στον απώτερο στόχο να θεραπεύσουν τις ψυχικές ασθένειες και να τις εμποδίσουν από το να βλάπτουν το σώμα. Και οι δυο τους περιβάλλονταν από αντικείμενα μεγάλης αισθητικής και υλικής αξίας τα οποία ήσαν εργαλεία περισυλλογής. Και τα δύο σπίτια αποπνέουν τη στενή σύνδεση ανάμεσα στην εργασία και τη ζωή, τους φίλους, τους επισκέπτες και τους ασθενείς των δύο γιατρών. Οι Οικίες Freud και Κατακουζηνού φανερώνουν τον τρόπο με τον οποίο «…η “θεραπεία με τα λόγια” που έδινε τέτοια ζωτική έκφραση στον εσώτερο βίο των ανθρώπων αναπτύχθηκε σε συνθήκες αμοιβαίας ανταλλαγής. Αυτοί οι έρωτες, οι φιλίες, οι δεσμοί έχουν δικτυωθεί μέσα στους ίδιους τους τοίχους και τα δωμάτια των σπιτιών τους.» (Από το βιβλίο 20 Maresfield Gardens: A Guide to the Freud Museum, London 1998: viii.)
Η πλειοψηφία των συλλογών βιβλίων και αντικειμένων και στα δύο σπίτια εντοπίζονται στα γραφεία τους. Το γραφείο του Κατακουζηνού περιέχει χιλιάδες τόμους ιατρικού και λογοτεχνικού ενδιαφέροντος ενώ η βιβλιοθήκη του Freud εστιάζει στην ιατρική, την ανθρωπολογία και την αρχαιολογία. Η καρδιά του σπιτιού που ήταν το Μουσείο Freud βρίσκεται στο γραφείο και τον χώρο των ασθενών. Αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι της σύνθετης πνευματικής ζωής της Βιέννης του τέλους του 19ου αιώνα μεταφυτευμένο στο ήρεμο και συντηρητικό βρετανικό προάστιο του Hampstead. Η συλλογή του αποτελείται κύρια από αρχαιότητες, ιδιαίτερα αγαλματίδια στα οποία ο ίδιος ο Freud απέδιδε μεγάλη σημασία και στα οποία συχνά μιλούσε.
Τα αντικείμενα που προτιμούσε ο Κατακουζηνός για το δικό του χώρο ήσαν κυρίως δώρα φίλων και ασθενών, κάποια μεγάλης καλλιτεχνικής σπουδαιότητας, άλλα απλά φορτισμένα με συναισθηματική αξία (καραβάκια, κοχύλια, πήλινα ανθρωπάκια, φωτογραφίες). Μολονότι δεν υπάρχουν αρχαιότητες στο γραφείο του (απαντούν κάποιες στους χώρους υποδοχής του σπιτιού), η θαυμάσια θέα της Ακρόπολης από το παράθυρό του, την οποία απολάμβανε κατά τη διάρκεια μακρών και κουραστικών συναντήσεων, ήταν αρκετή για να τον αναζωογονεί.
Τόσο η Οικία Freud όσο και η Οικία Κατακουζηνού διατηρήθηκαν ανέπαφες για πολλά χρόνια μετά το θάνατό τους. Η Λητώ Κατακουζηνού έπαιξε τον ίδιο ρόλο με την Anna Freud. Και οι δυο τους άφησαν κάθε αντικείμενο των αγαπημένων τους στη θέση του. Αφιέρωσαν τις ζωές τους στη μνήμη τους και διατήρησαν στα σπίτια τους την ατμόσφαιρα που είχαν όταν ήσαν ζωντανοί οι δύο άνδρες. Η πράξη «…καθιέρωσης αυτή [τους] καθιστά ιστορικά γεγονότα, μια νέα γεωγραφία του νου, όχι απλά πρόσωπ[α].» (*)
«Τα μοναδικά δώρα της έρευνας, της μάθησης και της φαντασίας που κατείχ[αν τόσο] ο Freud [όσο και ο Κατακουζηνός], διαποτίζουν τις εικόνες, τα βιβλία, τα γλυπτά, τους σφραγιδολίθους και τα έπιπλα και τα μουσεία φέρνουν ζωντανά μπροστά στα μάτια των επισκεπτών τους την κουλτούρα που έθρεψε στοχαστ[ές] σαν εκείν[ους].» (*)
Το Μουσείο Freud είναι ένας οργανισμός γεμάτος ζωή και αυτή είναι και η πρόθεση για την Οικία Κατακουζηνού. Και τα δύο είναι «…συναρπαστικοί χώροι λατρείας, τόποι μυθικής μνήμης, μνημεία, στοιχειωμένα σπίτια που εξακολουθούν να πάλλονται σ΄ένα ζωντανό ρεύμα προβλημάτων και προκλήσεων.» (*)
Τόσο ο Freud όσο και ο Κατακουζηνός προσπάθησαν να απαντήσουν το ερώτημα «ποιά είναι η ανθρώπινη υπόσταση;» και στόχος και των δύο μουσειακών χώρων είναι να συνεχίσουν να ερευνούν αυτή την ερώτηση μέσα από τις συλλογές τους, διαλέξεις και εκθέσεις σύγχρονου ενδιαφέροντος.
Το Μουσείο Freud παρουσιάζει το έργο του Sigmund και της Anna Freud μέσα από εκδόσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και διεθνούς εμβέλειας εκθέσεις. Στόχος του είναι να διατηρήσει το έξοχο περιβάλλον εργασίας τους και να χρησιμεύσει ως διεθνές κέντρο φροϋδικών σπουδών, παρέχοντας πληροφορίες σε ερευνητές και το κοινό. Στοχεύει επίσης να παρουσιάσει τον Freud και το έργο του έμμεσα μέσα από το σπίτι και τα υπάρχοντά του. Τα εκθέματά του είναι ταυτόχρονα εκθέματα ενός μεταφορικού σπιτιού, του ανθρώπινου νου. Κάποια από αυτά είναι αντικείμενα δημιουργημένα από πολιτισμούς που έχουν σβήσει, από κόσμους και συστήματα σκέψης σχεδόν ακατανόητα. Άλλα είναι πρόσφατα βιβλία και εικόνες που απευθύνονται στον 20ο αιώνα και τον αντιπροσωπεύουν. Αντίστοιχα, στόχος της Οικίας Κατακουζηνού είναι να παρουσιάσει το έργο του Άγγελου Κατακουζηνού, να παραμείνει ένας χώρος έμπνευσης, να παρέχει γνώση μέσα από διαλέξεις και εκπαιδευτικά προγράμματα και να εξελιχθεί σε ένα πολιτιστικό και ερευνητικό κέντρο.
*Παραθέματα από το βιβλίο 20 Maresfield Gardens, A Guide to the Freud Museum, Λονδίνο 1998.
Kείμενo: Σοφία Πελοποννησίου – Βασιλάκoυ
Διαβάστε επίσης:
Περιδιαβάζοντας το σπίτι του Sigmund Freud – The Freud Museum London